Μαυριγιαννάκη Μαρία M.Sc. / Dipl.Ψυχολόγος
Χανιά, Ελ. Βενιζέλου 12, 3ος όροφος
Τηλ : 28210 49688 Κιν: 6977 094104
E-mail mariapsychol@yahoo.gr
Μία ιδιαίτερη κατηγορία επιθετικής συμπεριφοράς που δυστυχώς γνωρίζει ταχεία εξάπλωση πλέον και στο ελληνικό σχολείο, είναι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (bullying στη διεθνή βιβλιογραφία).
Ως εκφοβισμός ορίζεται:
«Η διαρκής και συστηματική κακοποίηση του άλλου, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση λεκτικής ή και φυσικής βίας ή και των δυο μορφών επιθετικής συμπεριφοράς, με σκοπό την πρόκληση ψυχικού και σωματικού πόνου, αισθήματος αδυναμίας και απόγνωσης στον άλλο»
Ο εκφοβισμός ενδέχεται να είναι
Σωματικός (χτυπήματα, φτύσιμο, σπρώξιμο, κλωτσιές, βανδαλισμός, κλέψιμο, σωματικές πράξεις που ταπεινώνουν, απειλή με όπλο, βίαιη είσπραξη χρηματικού ποσού, μη δίκαιο παιχνίδι με κόλπα )
Λεκτικός (αρνητικά σχόλια ή πειράγματα για την εμφάνιση, το ντύσιμο, τις πράξεις άλλων μαθητών, κουτσομπολιά ή διάδοση φημών, το ντρόπιασμα ή η δημόσια διαπόμπευση, βρισιές)
Cyberbullying (εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου, των κινητών τηλεφώνων, των ψηφιακών τεχνολογιών εν γένει: απειλή για δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών, παρενόχληση με τηλεφωνήματα, e-mail, απειλητικά γράμματα)
Συναισθηματικός (απόρριψη /εκτοπισμός /συστηματικός αποκλεισμός από την ομάδα, τρομοκρατία, ντρόπιασμα, ρατσιστικά σχόλια)
Σεξουαλικός (σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλικά υπονοούμενα, παρακολούθηση ιδιωτικής ζωής του θύματος)
Χαρακτηριστικά δε του φαινόμενου είναι:
Το κίνητρο της πράξης είναι η ικανοποίηση που απολαμβάνει από αυτή την κατάσταση ο δράστης (βασανισμός του θύματος)
H συμπεριφορά λαμβάνει χώρα σε τακτά χρονικά διαστήματα
Τα θύματα είναι συνήθως ίδια
Υπάρχει μια άνιση αντιπαράθεση καθώς ο δράστης υπερέχει σε δύναμη (λόγω σωματικής /αριθμητικής /ηλικιακής υπεροχής) έναντι του θύματος
Τα παιδιά με μια 'διαφορετικότητα' (π.χ. παιδιά παλλινοστούντων ή τσιγγάνων, άτομα με ειδικές ανάγκες κ.ό.κ) κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα στιγματισμού /κακοποίησης /απομόνωσης, και στο οικογενειακό, και στο σχολικό /κοινωνικό πλαίσιο.
Η κορύφωση στην εμφάνιση του φαινόμενου του εκφοβισμού και της θυματοποίησης είναι κυρίως ανάμεσα στις ηλικίες των 11-13 ετών (όπου 73% των παιδιών αναφέρει ότι έπεσε θύμα έστω και μία φορά). Στην Ελλάδα, το 13 - 15% των μαθητών αναφέρει ότι δέχεται κάποιου είδους βία, λεκτική ή φυσική, είτε απειλή για σωματική βλάβη. Οι μορφές βίας δε διαφοροποιούνται ηλικιακά, αν και στο δημοτικό είναι περισσότερο λεκτικές, ενώ στο γυμνάσιο και λύκειο φυσικές, λεκτικές και ρατσιστικές.
H επιθετικότητα επηρεάζει αρνητικά και επιβαρύνει τόσο τους μαθητές που την υφίστανται, όσο και τους μαθητές που την ασκούν. Εξάλλου φαίνεται πως σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε τους θύτες και τα θύματα, καθώς μπορεί μέσα σε διαφορετικές σχέσεις να αλλάζουν ρόλο. Επίσης επιβαρυντική είναι η επιρροή της στα παιδιά που γίνονται παρατηρητές τέτοιων σκηνών. Επηρεάζει αρνητικά την αυτοεικόνα τους, τη συναισθηματική τους ασφάλεια, την κοινωνικότητα των παιδιών.
Η επιθετικότητα και ο εκφοβισμός ενισχύουν τη θυματοποίηση των παιδιών που τα υφίστανται. Συνδέεται με το φόβο της αρνητικής αξιολόγησης από τους συνομηλίκους και τη συναισθηματική απόσυρση από αυτούς. Η αίσθηση ανημπόριας που βιώνουν μπορεί να επηρεάσει την παρακολούθηση του σχολείου και την ακαδημαϊκή επίδοση. Παιδιά που επανειλημμένα γίνονται αποδέκτες επιθέσεων στο σχολείο αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμα προβλήματα όπως σωματική και ψυχολογική καταπόνηση, δυσκολίες συγκέντρωσης της προσοχής και σχολική φοβία.
Επιπρόσθετα, τα παιδιά που εμπλέκονται με τη σχολική επιθετικότητα και τη θυματοποίηση κινδυνεύουν να εμφανίσουν μακροχρόνια προβλήματα όπως εγκληματικότητα, διακοπή του σχολείου, ανεργία, κατάθλιψη, άγχος και γενικά επίπεδα μειωμένης προσαρμοστικότητας και επιτυχίας στην ενήλικη ζωή τους.
Επιπλέον, τα προβλήματα δεν είναι μόνο συνεχή, αλλά μεταφέρονται και από γενιά σε γενιά, καθώς οι συνήθεις επιτιθέμενοι είναι πολύ πιθανόν να ασκούν βία στους συντρόφους και τα παιδιά τους, συνθήκη που διαιωνίζει τον κύκλο της βίας και αναπαράγει νέες γενιές επιθετικών παιδιών.
Τα παραπάνω δεδομένα ενισχύουν την αναγκαιότητα εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης της επιθετικότητας στη χώρα μας για την αντιμετώπιση του φαινόμενου που ανησυχητικά επεκτείνεται στα Ελληνικά σχολεία. Η πρόληψη της επιθετικότητας απαιτεί μια συνολική προσέγγιση που θα κινητοποιεί το σχολείο και την ευρύτερη κοινότητα. Είναι απαραίτητο τέτοιου τύπου προσπάθειες να απευθύνονται όχι μόνο στα θύματα και τους επιτιθέμενους, αλλά επίσης στην οικογένεια, στο σχολείο και στους εκπαιδευτικούς, στην ομάδα των συνομηλίκων και στα παιδιά εκείνα που γίνονται παρατηρητές τέτοιων σκηνών.
Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση της επιθετικότητας του παιδιού ξεκινά από την πρόληψη, την σωστή αγωγή στο σπίτι, την υποστήριξη και ενδυνάμωση από το σχολείο και το ευρύτερο περιβάλλον.
E-mail mariapsychol@yahoo.gr
Μία ιδιαίτερη κατηγορία επιθετικής συμπεριφοράς που δυστυχώς γνωρίζει ταχεία εξάπλωση πλέον και στο ελληνικό σχολείο, είναι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (bullying στη διεθνή βιβλιογραφία).
Ως εκφοβισμός ορίζεται:
«Η διαρκής και συστηματική κακοποίηση του άλλου, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση λεκτικής ή και φυσικής βίας ή και των δυο μορφών επιθετικής συμπεριφοράς, με σκοπό την πρόκληση ψυχικού και σωματικού πόνου, αισθήματος αδυναμίας και απόγνωσης στον άλλο»
Ο εκφοβισμός ενδέχεται να είναι
Σωματικός (χτυπήματα, φτύσιμο, σπρώξιμο, κλωτσιές, βανδαλισμός, κλέψιμο, σωματικές πράξεις που ταπεινώνουν, απειλή με όπλο, βίαιη είσπραξη χρηματικού ποσού, μη δίκαιο παιχνίδι με κόλπα )
Λεκτικός (αρνητικά σχόλια ή πειράγματα για την εμφάνιση, το ντύσιμο, τις πράξεις άλλων μαθητών, κουτσομπολιά ή διάδοση φημών, το ντρόπιασμα ή η δημόσια διαπόμπευση, βρισιές)
Cyberbullying (εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου, των κινητών τηλεφώνων, των ψηφιακών τεχνολογιών εν γένει: απειλή για δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών, παρενόχληση με τηλεφωνήματα, e-mail, απειλητικά γράμματα)
Συναισθηματικός (απόρριψη /εκτοπισμός /συστηματικός αποκλεισμός από την ομάδα, τρομοκρατία, ντρόπιασμα, ρατσιστικά σχόλια)
Σεξουαλικός (σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλικά υπονοούμενα, παρακολούθηση ιδιωτικής ζωής του θύματος)
Χαρακτηριστικά δε του φαινόμενου είναι:
Το κίνητρο της πράξης είναι η ικανοποίηση που απολαμβάνει από αυτή την κατάσταση ο δράστης (βασανισμός του θύματος)
H συμπεριφορά λαμβάνει χώρα σε τακτά χρονικά διαστήματα
Τα θύματα είναι συνήθως ίδια
Υπάρχει μια άνιση αντιπαράθεση καθώς ο δράστης υπερέχει σε δύναμη (λόγω σωματικής /αριθμητικής /ηλικιακής υπεροχής) έναντι του θύματος
Τα παιδιά με μια 'διαφορετικότητα' (π.χ. παιδιά παλλινοστούντων ή τσιγγάνων, άτομα με ειδικές ανάγκες κ.ό.κ) κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα στιγματισμού /κακοποίησης /απομόνωσης, και στο οικογενειακό, και στο σχολικό /κοινωνικό πλαίσιο.
Η κορύφωση στην εμφάνιση του φαινόμενου του εκφοβισμού και της θυματοποίησης είναι κυρίως ανάμεσα στις ηλικίες των 11-13 ετών (όπου 73% των παιδιών αναφέρει ότι έπεσε θύμα έστω και μία φορά). Στην Ελλάδα, το 13 - 15% των μαθητών αναφέρει ότι δέχεται κάποιου είδους βία, λεκτική ή φυσική, είτε απειλή για σωματική βλάβη. Οι μορφές βίας δε διαφοροποιούνται ηλικιακά, αν και στο δημοτικό είναι περισσότερο λεκτικές, ενώ στο γυμνάσιο και λύκειο φυσικές, λεκτικές και ρατσιστικές.
H επιθετικότητα επηρεάζει αρνητικά και επιβαρύνει τόσο τους μαθητές που την υφίστανται, όσο και τους μαθητές που την ασκούν. Εξάλλου φαίνεται πως σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε τους θύτες και τα θύματα, καθώς μπορεί μέσα σε διαφορετικές σχέσεις να αλλάζουν ρόλο. Επίσης επιβαρυντική είναι η επιρροή της στα παιδιά που γίνονται παρατηρητές τέτοιων σκηνών. Επηρεάζει αρνητικά την αυτοεικόνα τους, τη συναισθηματική τους ασφάλεια, την κοινωνικότητα των παιδιών.
Η επιθετικότητα και ο εκφοβισμός ενισχύουν τη θυματοποίηση των παιδιών που τα υφίστανται. Συνδέεται με το φόβο της αρνητικής αξιολόγησης από τους συνομηλίκους και τη συναισθηματική απόσυρση από αυτούς. Η αίσθηση ανημπόριας που βιώνουν μπορεί να επηρεάσει την παρακολούθηση του σχολείου και την ακαδημαϊκή επίδοση. Παιδιά που επανειλημμένα γίνονται αποδέκτες επιθέσεων στο σχολείο αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμα προβλήματα όπως σωματική και ψυχολογική καταπόνηση, δυσκολίες συγκέντρωσης της προσοχής και σχολική φοβία.
Επιπρόσθετα, τα παιδιά που εμπλέκονται με τη σχολική επιθετικότητα και τη θυματοποίηση κινδυνεύουν να εμφανίσουν μακροχρόνια προβλήματα όπως εγκληματικότητα, διακοπή του σχολείου, ανεργία, κατάθλιψη, άγχος και γενικά επίπεδα μειωμένης προσαρμοστικότητας και επιτυχίας στην ενήλικη ζωή τους.
Επιπλέον, τα προβλήματα δεν είναι μόνο συνεχή, αλλά μεταφέρονται και από γενιά σε γενιά, καθώς οι συνήθεις επιτιθέμενοι είναι πολύ πιθανόν να ασκούν βία στους συντρόφους και τα παιδιά τους, συνθήκη που διαιωνίζει τον κύκλο της βίας και αναπαράγει νέες γενιές επιθετικών παιδιών.
Τα παραπάνω δεδομένα ενισχύουν την αναγκαιότητα εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης της επιθετικότητας στη χώρα μας για την αντιμετώπιση του φαινόμενου που ανησυχητικά επεκτείνεται στα Ελληνικά σχολεία. Η πρόληψη της επιθετικότητας απαιτεί μια συνολική προσέγγιση που θα κινητοποιεί το σχολείο και την ευρύτερη κοινότητα. Είναι απαραίτητο τέτοιου τύπου προσπάθειες να απευθύνονται όχι μόνο στα θύματα και τους επιτιθέμενους, αλλά επίσης στην οικογένεια, στο σχολείο και στους εκπαιδευτικούς, στην ομάδα των συνομηλίκων και στα παιδιά εκείνα που γίνονται παρατηρητές τέτοιων σκηνών.
Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση της επιθετικότητας του παιδιού ξεκινά από την πρόληψη, την σωστή αγωγή στο σπίτι, την υποστήριξη και ενδυνάμωση από το σχολείο και το ευρύτερο περιβάλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου